bevat artikelen over de volgende onderwerpen:
Het Rotterdamse ruiterportret van Julius Caesar
Reinhard Stupperich
In de collectie van Museum Rotterdam bevindt zich een ruiterportret van Julius Caesar, gedateerd 1640 en afkomstig uit het pand waar destijds de tegelbakkerij van de familie Valckenhoff gevestigd was. Het kan bedoeld zijn geweest als eerste paneel in een arcade van ruiterportretten. Als voorbeeld dienden ontwerpen van Johannes Stradanus met de twaalf Caesars, waarvan Suetonius de levens beschreef. Deze ontwerpen zijn gebruikt voor prentenseries van Adriaan Collaert, Servatius Raeven en, in vereenvoudigde vorm, van Crispijn de Passe. Hoewel ook de tegelschilder de voorstelling sterk vereenvoudigde, blijkt uit vergelijking van kleding en haren dat hij de meer gedetailleerde prent van Collaert als voorbeeld heeft gebruikt.
Twee onbekende tegeltableaus van Eijbert Pieters
Marten Boonstra
Zo’n twee jaar geleden is ontdekt dat twee Bijbelse tegeltableaus op stilistische gronden kunnen worden toegeschreven aan de achttiende-eeuwse schilder Eijbert Pieters. De tableaus bevinden zich in een schouw in een bijgebouw van de Grote of Sint-Bavokerk in Haarlem. De tableaus tonen Mozes die door de dochter van de farao gevonden wordt (Ex. 2:5-6) en de ontvangst van Judith door Holofernes (Judith 10:22-23).
Eijbert Pieters (1667-1731) was een zelfstandige kunst- en decoratieschilder uit Harlingen, die voor verschillende gleibakkerijen ontwerpen heeft getekend en tegels beschilderd. De decoratieve elementen die Eijbert volop toepaste in de omlijsting waren geïnspireerd door de grafische voorbeelden van Daniël Marot (1661-1752).
Tegels met een blokrand- of vlechtbandomlijsting
Jan Pluis
De zeldzame Nederlandse tegels met een blokrand of een vlechtband zijn voor het eerst gepubliceerd door Santos Simões in 1959. Deze tegels met voorstellingen van herders en landschappen waren toegepast in Casa Lomas in San Fernando (Spanje), dat gebouwd is in de jaren 1745-1757. Hij schreef die tegels - met enig voorbehoud - toe aan een Delftse fabriek. Sinds zijn publicatie zijn slechts zeer incidenteel nog enkele tegels met deze omlijstingen aangetroffen, soms ook met Bijbelse voorstellingen. Die laatste blijken geschilderd te zijn naar prenten van Pieter Schut, en dat wijst op productie door Amsterdamse tegelbakkers. Vergelijking met Amsterdamse anjertegels met dezelfde voorstellingen leidt tot een datering van rond 1740. Eveneens in Amsterdam zijn landschappen en herders geschilderd die overeenkomen met de in Casa Lomas aangetroffen tegels.
Grootformaattegels van 20 x 20 cm
Jan Pluis
In de periode 1890-1930 begonnen drie van de vijf aardewerkfabrieken die tegels in tinglazuur maakten met een serie in het formaat van 20 x 20 cm. Het ging nooit om grote aantallen of uitgebreide series, maar om tegels die afzonderlijk als decoratief object opgehangen konden worden. Van sommige series en tegels zijn alleen de sponsen bewaard gebleven, een indicatie voor een zeer beperkte productie.
Het ging deels om oude Nederlandse decors, onder meer met Bijbelse voorstellingen, maar ook om tegels naar Spaanse, ‘Perzische’ en Chinese voorbeelden. Het grootste ons bekende assortiment is gemaakt door aardewerkfabriek Gebr. Tichelaar, die de productie ervan tot kort na 2000 voortzette.
Het gezicht op Venetië van Lion Cachet
Reinhard Stupperich
In Tegel 44 (2016) beschrijft Friggo Visser een proeftableau van Lion Cachet, afkomstig uit de collectie van het vroegere Kunstatelier Goedewaagen-Distel, nu in het Nederlands Tegelmuseum. Het betreft een gezicht op Venetië, uitgevoerd in kerfsneetechniek. Het is bekend dat er verschillende Venetiaanse stadsgezichten zijn gemaakt voor de rooksalon van het ms P.C. Hooft. Een van deze tableaus blijkt gebaseerd te zijn op een houtsnede van de vijftiende-eeuwse Utrechtse kunstenaar Erhard Reuwich, die op pelgrimstocht naar het Heilige Land tekeningen maakte. Deze zijn gepubliceerd in een reisverslag, Peregrinatio in terram sanctam (Mainz 1486).
Evert van Gelder: ondernemer, verzamelaar van Bijbeltegels en ervaren penningmeester
Lejo Schenk
Lejo Schenk praat met Evert en Tine van Gelder. Evert is vele jaren penningmeester geweest van het bestuur van de Stichting Vrienden Nederlands Tegelmuseum. In zijn professionele leven bouwde hij, samen met zijn vrouw, een bedrijf op dat veterinaire producten aan dierenartsen leverde. Het verzamelen van Nederlandse Bijbeltegels werd zijn grote hobby nadat de protestant Evert van zijn katholieke Tine een tegel met de kruisiging cadeau had gekregen. Daarna heeft hij een van de grootste collecties in dit genre opgebouwd. Een groot deel van zijn verzameling diende als illustratie in de Duitse Fliesenbibel en andere publicaties. Regelmatig verzorgt hij tentoonstellingen en lezingen over specifieke Bijbelse thema’s op tegels. Evert is ook nog actief lid van een traditioneel schuttersgilde en zit in het bestuur van meerdere organisaties en historische verenigingen, ook daar meestal als penningmeester.
